Geleerde lessen van Harm Reduction Congres 2025

Op vrijdag 7 november vond het tweejaarlijkse Harm Reduction Congres plaats in de Pauluskerk in Rotterdam, georganiseerd door het Trimbos Instituut in samenwerking met o.a. Mainline. Veldwerk-collega Ella Bowler presenteerde er de resultaten van ons onderzoek naar opiaten- en crackgebruik. 

Er is een flinke toename in gebruik van crack, en een groot deel van deze mensen is niet in beeld bij de zorg, was haar boodschap. In het verlengde van dat onderzoek klom ook onze bestuursvoorzitter Wim van den Brink op het podium, om te vertellen over de pilot waarin we onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor de verstrekking van cocaïne op recept. Zelf presenteerde ik, Katja Berends, de bevindingen van ons veldwerk in de PI tijdens een sessie over harm reduction in gevangenissen. Aan deze sessie deden ook De Regenboog Groep en de PI Alphen mee.  

Vrijlaten 

Vanaf afgelopen zomer zijn we om de week een hele dag ‘binnen’ en praten we met gedetineerde mannen over hun gebruik in de gevangenis en daarbuiten. Dit is hard nodig, want meer dan de helft van de gedetineerden in Nederland kampt met problematisch gebruik. Die verslaving verdwijnt niet spontaan in de gevangenis – en de drugs zelf ook niet. Tijdens ons bezoek geven we harm reduction tips en denken mee over hoe het gebruik vorm te geven na vrijlating.  

Controle 

De gevangenis is een goede plek om dit gesprek aan te gaan, hebben we gemerkt: er is meer rust om het druggebruik te beoordelen en patronen te veranderen. Het waardevolle aan een schadebeperkende aanpak is dat we kijken naar wat haalbaar is voor de persoon die gebruikt. De beperkte zorg die er binnen het detentiesysteem is, richt zich enkel op complete abstinentie. Een terugval leidt dan vaak tot een neerwaartse spiraal met uiteindelijk recidive tot gevolg. Een van de conclusies van de sessie is dan ook: we kunnen beter een bredere definitie van herstel hanteren en mensen ontmoeten waar ze op dat moment in hun leven zijn, zo zorg je ervoor dat mensen daadwerkelijk de controle over hun leven kunnen terugpakken.  

Nachtopvang 

Ten slotte nog een shout out naar Sophie Janssens, die de dag opende met een geweldige presentatie over oprichter van de Junkiebond Nico Adriaans. Haar historische onderzoek bracht ons terug naar de grassroots-wortels van de harm reduction beweging: Nachtopvang, Perron Nul, de Junkiebond en het eethuis in de Pauluskerk zijn allemaal voortgekomen uit organisatie van onderop en activisme door en voor mensen die gebruiken. Zij lieten daarmee de effectiviteit van de harm reduction aanpak zien, de politiek volgde hen uiteindelijk. Een hoopvolle geschiedenisles in tijden van extreem afbraakbeleid op harm reduction, preventie en de zorg in haar geheel.