STRAATZUSTERS

Wie op straat leeft, gaat minder snel naar een dokter. In Groningen hebben ze daar wat op bedacht. Straatzusters. Mainline liep een ochtendje mee. 

“Fazir, ben je al wakker?”, fluistert Paula bij de ingang van een geïmproviseerde slaapplek. Naast de tent staan knuffels, speelgoedauto’s en plastic bloemen in strakke rijen opgesteld. Het duurt lang voordat de tentrits opengaat. Dan, in de felle ochtendzon, kijkt de 53-jarige ongedocumenteerde Iranees schichtig om zich heen. “Hoe gaat het met je? Lag je nog te slapen? Ben je droog gebleven vannacht?” Fazir mompelt iets over een vergeten afspraak. “Logisch joh. Je hebt nog veel pijn en de huisarts zit twee kilometer verderop. Is dat jouw fiets? Dan fietsen we samen volgende week dinsdag? Verzorging is belangrijk, zodat je wond sneller geneest. You understand, Fazir?” Paula overhandigt hem de afspraakkaart. Daarna gaat de tentrits weer dicht. 

“Waarschijnlijk heeft hij een ontstoken likdoorn en kan hij nog steeds moeilijk lopen”, zegt ze, op weg naar haar volgende bestemming, WerkPro, een sociale werkplaats aan de Eemskanaal. “Wondverzorging vergt goede nazorg.” 

Schaamte

Paula Mentink is sociaalverpleegkundige bij GGD Groningen. Ze gaat langs bij zorgmijders, op straat en op locatie. Sinds oktober 2023 werkt ze samen met collega’s van het Leger des Heils, het wijkteam en Wender, een maatschappelijke opvang. De vier straatzusters proberen in kaart te brengen hoe groot de groep zorgmijders is, maar kijken ook hoe en waar ze het best bereikbaar zijn. “Het gaat vooral om mensen die huisartsbezoeken of belangrijke nazorg mijden. Sinds oktober 2023 zijn we actief en hebben we ruim 45 mensen in beeld, waarschijnlijk het topje van de ijsberg.”  

Het aantal geschatte dak- en thuislozen in de stad groeit gestaag en ligt rond 125 mensen. De straatzusters zien mensen die minder goed voor zichzelf zorgen. Ondanks lichamelijke klachten mijden zij de huisarts. Soms vanwege een overvolle wachtkamer met lange wachttijden. “Maar vooral vanwege schaamte, onwetendheid en ongemak”, verklaart Paula.  

Laagdrempelig 

Het werk van de straatzusters is belangrijk omdat het laagdrempelig is. Bovendien weten de straatzusters precies wat voor klachten er bij het straatleven spelen. Er is contact. Dit maakt het handig om afspraken te maken. Op een werkplek als WerkPro kan weer gemakkelijker worden gecontroleerd op medicatietrouw, bijvoorbeeld bij hepatitis C.  

Soms vergen de problemen die de straatverpleegkundigen tegenkomen acuut handelen. Zo sprak Paula pasgeleden een man met volle stoma, die zijn ontlasting liet lopen. “Ook zag ik iemand met een enorme reumaknobbel op zijn vinger. Zo groot, dat zie je nog maar zelden.” 

Op locatie 

De grootste groep die Paula spreekt, heeft een vaste woonplek. Een klein deel zwerft, gebruikt drugs of drinkt. “Sommigen zorgen goed voor zichzelf, anderen vinden hun gezondheid minder belangrijk. Vanwege hun hectische leefstijl komt zelfzorg vaak pas op de laatste plaats.” 

De telefoon rinkelt. “Effe opnemen.” Daarna loopt Paula richting gebruiksruimte van WerkPro. Ze groet de mensen enthousiast. In de keramiekruimte aan de overzijde is het opvallend stil.  

Paula: “We zien met name ondervoeding. Niet alleen bij gebruikers van crack, ook de groep die drinkt is vaker ondervoed. WerkPro serveert doordeweeks versbereide maaltijden. Zo draagt de gemeente een steentje bij. Dat wordt enorm gewaardeerd.”     

‘Goedemorgen, is er nog iemand ziek, zwak of misselijk?’ 

Het initiatief om laagdrempelig op locatie zorgmijders te bezoeken, ontstond ruim acht jaar geleden. “We zagen dat met name de oudere groep gebruikers en drinkers met lichamelijke klachten worstelt. Klachten door ondervoeding, COPD of diabetes. Maar ook mensen die te lang met heftige wonden en huidziekten rondlopen. Ze zochten hiervoor vaak onvoldoende of geen hulp.”  

Paula draagt geen EHBO-tas of verpleeguniform. “Haha, nee joh. Zelf behandel ik zelden op de plek zelf. Ik kijk, beoordeel de klacht en verwijs door. En soms maak ik een grap: ‘goedemorgen, is er nog iemand ziek, zwak of misselijk?’

Dikke speklaag 

De loods van WerkPro is onderverdeeld in verschillende werklokalen, zoals de houtbewerking, fietsenreparatie en schildersruimte. Bij de inpakafdeling schalt Ike & Tina Turner door het lokaal en vouwt Jeffrey (70) knikkebollend kartonnen beschermhoeken voor fotolijsten in elkaar. “Wow, wat ben je afgevallen Jeffrey, heel knap van je!” zegt Paula. Vanonder zijn baseballpet: “Ja, van 115 naar 71 kilo. Vanwege mijn dieet. Inmiddels hangt er wel een dikke speklaag over mijn buik. Als herinneringscadeau. Maar wat eten we vandaag? Ik heb zojuist mijn insulinespuit gehad.”  

Straatdokter 

Het straatzustersproject draait proef. De gemeente vraagt om harde cijfers, wil het door kunnen. Paula besteedt drie uur per week aan het project. “Dat is veel te weinig.” Iemand in zorg krijgen vergt vaak veel tijd en organisatie, legt ze uit. Zo sprak Paula een dakloze man met beenwonden, die broodnodig verbonden moesten worden. Werkpro regelde thuiszorg. “Dat gaf de nodige uitdagingen van op tijd aanwezig zijn, locatie regelen, verbandmateriaal verzorgen. Ik hoop dat er voldoende geld en menskracht is om hiermee verder te kunnen gaan. Met als ideaal een straatdokter in de stad.” Jeffrey knikt: “Prachtig toch dat ik jou hier spontaan en zonder afspraak kan spreken? Sinds ik ben afgevallen, gaat het lopen zoveel beter. Met grote steun van Paula. Ze is puur en eerlijk, niet arrogant. Ja toch?”  

Tekst: Leon Knoops

beeld: daphne lucker