Nederlands
English
Een laag zelfbeeld
Waarom houden druggebruikers vaak zo weinig van zichzelf? En wat doe je eraan? We vroegen het aan hoogleraar Reinout Wiers.
Wat is het verband tussen middelengebruik en zelfliedje, of een gebrek daaraan?
“Zelfliefde is geen term die je veel in de wetenschap terugziet. Maar zelfwaardering en zelfvertrouwen wél en die lijken me voor zelfliefde heel belangrijk. Mensen die langdurig drugs gebruiken en daar ook problemen van ondervinden, hebben geregeld een wat lagere zelfwaardering en minder zelfvertrouwen.”
hoe komt dat?
“Het werkt twee kanten op. Aan de ene kant kan een laag zelfbeeld een kwetsbaarheid vormen voor het ontwikkelen van een verslaving. Trauma’s en psychische aandoeningen zoals angst en depressie, die vaak samengaan met lagere zelfwaardering en zelfvertrouwen, kunnen ertoe leiden dat mensen middelen gebruiken als vorm van coping (ergens mee om kunnen gaan, red.). De meeste mensen die intensief middelen gebruiken, beginnen daar in de adolescentie mee en bereiken een piek ergens in de twintig. Hierna zijn de meeste mensen in staat om weer te minderen of te stoppen. Ze krijgen een relatie, kinderen en verantwoordelijkheden. Een klein gedeelte lukt dit niet en blijft in overmatig gebruik hangen. Onder die groep zie je bovengemiddeld veel mensen met een ontwikkelingstrauma, angst en depressie en dus ook een lager zelfbeeld.
Aan de andere kan verslaving leiden tot een lager zelfbeeld. Herhaalde mislukte pogingen om te stoppen kunnen iemands zelfvertrouwen aantasten. Afkickende mensen starten meestal met bepaalde verwachtingen en hoop, maar als het stoppen niet lukt, zien ze dit vaak als een persoonlijk falen. Dit kan leiden tot schaamte, zelfkritiek en een nóg lager zelfbeeld. Deze vervelende gevoelens over zichzelf versterken vaak de behoefte aan verdovende middelen als een manier om te ontsnappen.
Dan nog iets. Het inmiddels door veel wetenschappers bekritiseerde, maar lang omarmde idee dat verslaving een chronische hersenaandoening is, heeft waarschijnlijk ook niet bijgedragen aan een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen onder mensen met een verslaving.”
hoezo?
“Het idee van een chronische hersenaandoening zou het stigma op verslaving moeten verlagen, omdat het niet meer iemands eigen schuld of morele fout is. Verslaafden hebben immers een hersenziekte en kunnen er niks aan doen. Nu blijkt dat het stigma juist toeneemt door verslaving als een hersenziekte te zien. En stigma is niet goed voor zelfliefde. Het idee van ‘eens verslaafd altijd verslaafd’ past in hetzelfde straatje. Want ook al ben je gestopt, je bent diep vanbinnen een ander soort mens dan je buurman die wél een glaasje kan drinken. Mensen met een verslaving vallen zo dus voor altijd buiten de groep ‘gewone mensen’. Dat doet wat met je gevoel van eigenwaarde. Het idee van een chronische hersenziekte heeft ook invloed op de effecten van behandeling. Als de persoon met de verslaving en de behandelaar daar beiden in geloven, hebben ze vaak minder vertrouwen in de behandeling, wat de daadwerkelijke uitkomst negatief beïnvloedt. Dit draagt natuurlijk ook niet bij aan een groot gevoel van eigenwaarde of zelfvertrouwen.”
nog tips om je zelfbeeld te versterken als je worstelt met een verslaving?
“Mensen kunnen in een cirkel belanden waarbij lage zelfwaardering aanzet tot middelengebruik. Het onvermogen om daar verandering in te brengen, ondermijnt hun zelfwaardering nog verder. Het is belangrijk deze cyclus te doorbreken om herstel mogelijk te maken. Het is dan zaak om therapieën te gebruiken die zich richten op het verwerken van trauma’s en het ontwikkelen van effectievere coping-mechanismen. EMDR, mindfulness-training en cognitieve gedragstherapie kunnen in dit proces erg nuttig zijn. Het is ook belangrijk om nieuwe, positieve ervaringen te creëren die kunnen bijdragen aan een positiever zelfbeeld. Door positieve ervaringen op te doen en steun te krijgen van gezonde relaties, kunnen mensen hun zelfliefde en zelfwaardering versterken en zo de negatieve spiraal van verslaving doorbreken.”
Meer Lezen?
Wil je meer over dit onderwerp weten? Reinout Wiers publiceerde onlangs een nieuw boek over vrije wil, verslaving en verandering. Hier te bestellen.